Już jutro, 1 marca obchodzić będziemy święto Narodowego Dnia Pamięci "Żołnierzy Wyklętych". Zostało ustanowione w celu upamiętnienia skali ofiar poniesionych przez żołnierzy należących do oddziałów II konspiracji niepodległościowej.
Od co najmniej kilku lat, na przełomie lutego i marca staram się odwiedzić Cmentarz Katedralny w Sandomierzu. W sąsiedztwie kwatery pielaszowiaków znajduje się bowiem szczególnie bliska mi płyta, która upamiętnia śmierć m.in. tutejszych żołnierzy Armii Krajowej. Zostali oni w dniu 7 marca 1945 r. zamordowani z wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego w Lublinie. Jak zapisano w akcie oskarżenia w lutym 1945 r.:
Faktycznie ich "winą" była jedynie próba uniknięcia aresztowania, a następnie wywózki na Wschód, uwięzienia lub śmierci z rąk funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa. Pamiętać należy, że na terenie Ziemi Sandomierskiej już od sierpnia 1944 r. dochodziło do szeregu akcji represyjnych stosowanych przez "nową" władzę wobec m.in. żołnierzy AK. W ten sposób budowano Polskę pozornie demokratyczną i ludową. Jak się okazało, jednym z jej fundamentów było wykluczanie oraz marginalizowanie przedstawicieli kolejnych grup polskiego społeczeństwa.
W przypadku żołnierzy konspiracji niepodległościowej "wykluczenie" to nierzadko przybierało charakter ostateczny, jakim było dokonanie mordu oraz próba odebrania ofiarom ich tożsamości. Dziś skalę tego zjawiska najczęściej dokumentują jedynie memoratywne płyty, takie jak ta na Cmentarzu Katedralnym w Sandomierzu.
Robert Piwko
